سفرنامه كازاما/(۱۳۰۸ تا ۱۳۱۱ خورشيدي)
سفرنامه و خاطرات آكي ئو كازاما نخستين وزير مختار ژاپن در ايران
در زمينه تحقيقات تاريخي از مستشرقان خارجي كتاب‌ها و مقالات فراواني به زبان فارسي ترجمه شده و به چاپ رسيده است كه كم و بيش از كيفيّت و چگونگي تفكّر و ديدگاه‌هاي آنان نسبت به ايران و ايرانيان آگاه هستيم، امّا پيداست پژوهش‌هاي ايران شناسان ژاپني به علّت ناآشنا بودن ايرانيان به زبان ژاپني دور از دسترس مانده است.
به نام خداوند جان و خرد
شناخت ژاپني‌ها از ايران و ايراني با سفر ماساهارو يوشيدا)Masaharo Yoshida( به ايران آغاز مي‌شود كه اين خود سرآغازي است در برقراري روابط سياسي و اقتصادي دو كشور ايران و ژاپن. زماني كه ناصر الدين شاه از سفر دوم خود از اروپا به ايران بازمي‌گشت در پترزبورگ، تاكه‌آكي انوموتو)Takeaki Enomoto( سركنسول ژاپن در روسيه را به حضور پذيرفت و علاقه‌مندي خود را نسبت به برقراري مناسبات دوستانه بين دو كشور اعلام كرد. انوموتو طي گزارشي موضوع را به اطلاع كاارو اينونه)Kaoru Inone( وزير خارجه وقت ژاپن رسانيد. اينونه، هيأتي تجاري- سياسي كه مركب از نوبوياسو فوروكاوا)Nobuyasu Furukawa( فرمانده هنگ مهندسي ستاد كل ارتش، سون‌ايچيرو يوكوياما)Sonichiro Yokoyama( معاون مدير شركت بازرگاني، اوكوراگومي
سفرنامه كازاما، ص: 6 ) Okuragumi (
نماينده اداره بازرگاني وزارت دارايي و پنج بازرگان به رياست يوشيدا در پنجم آوريل 90 با ناو جنگي هيئي)Hiei( روانه ايران نمود.
هيأت اعزامي در اواخر ماه ژوئيه از راه بوشهر به سوي تهران حركت كردند و در تهران به حضور ناصر الدين شاه رسيدند و پس از شش ماه توقّف از طريق بندر انزلي راهي استانبول شدند. از اين تاريخ به بعد باب آمد و رفت ژاپني‌ها به ايران باز شد و افرادي چون ياسوماسا فوكوشيما)Yasumasa Fukushima( ، در سال 96 تويوكيجي ايئناها)Toyokichi Ienaga( ، در سال 99 ماساجي اينوئه)Masaji Inoue( ، در سال 1902 كوتارو ياماتوكا)Kotaro Yamaoka( در سال 1909 را مي‌توان نام برد كه هر كدام با ديدگاه‌هاي خاص خود وضع اجتماعي و سياسي ايران را ترسيم نموده‌اند كه حاصل مطالعات آنها در ژاپن به چاپ رسيده است. از ميان اين افراد كوتارو ياماتوكا معروف به حاجي كوتارو، اوّلين ژاپني است كه در دوره ميجي)Meji( اسلام را پذيرفته و در سال 1909 به زيارت حج مشرّف شده است، وي در خاطرات خود به نكته مهم و اساسي درباره جهان اسلام اشاره كرده و مي‌نويسد: سياست جهان بدون در نظر گرفتن دنياي اسلام ناقص است. البتّه بيان اين عقيده در آن زمان، نقش اسلام را در تبيين سياست جهاني نشان مي‌داد. امّا مي‌توان به آساني پذيرفت ژاپني‌هايي كه در آن دوره به ايران مي‌آمدند، به دليل ناآشنا بودن با فرهنگ و تمدّن ايران برداشت‌هاي نادرست از جامعه ايراني داشته باشند. از اين رو هرچه مي‌ديدند و يا مي‌شنيدند براي آنان جالب، جذّاب و شگفت‌انگيز و باورنكردني بوده است. بي‌شك تفاوت دو فرهنگ با مميّزات و ويژگيهاي مخصوص به خود مي‌توانست در برداشت‌هاي ژاپني‌ها كه به ايران سفر مي‌كردند مؤثّر باشد.
چه هيچ‌گاه ايران در مسير راه بازرگانان، سيّاحان و دانشجويان و سياستمداران كه به آسيا سفر مي‌كردند نبود، تا شناختي از ايران كسب كرده
سفرنامه كازاما، ص: 7
باشند. اصولا ايران براي ژاپني‌ها دنياي ناشناخته‌اي بود. با شروع جنگ ژاپن با روسيه و انتقال اخبار جنگ و پيروزي‌هاي ژاپن از طريق جرايد آن دوره حسنّ احترام ايرانيان را به ژاپني‌ها برانگيخته بود و مي‌دانيم كه انعكاس همين اخبار، در تنوير افكار عمومي و قيام مردم بر عليه حكومت مركزي و پيروزي انقلابيّون نقش مؤثّري داشته است. در سالهاي بعد، علاقه‌مندي دو كشور براي ايجاد روابط سياسي- تجاري، موجب تأسيس كنسولگري ژاپن در سال 1925/ 1304 ش. در تهران شد.
سفرنامه كازاما، ص: 9
فهرست مطالب
پيشگفتار مترجم 13
مقدمه نويسنده 21
به سوي ايران 23
از باكو به انزلي 23
انزلي 26
قزوين 27
تهران؛ سوگ از دست دادن همكار 30
ساختمان تازه سفارت ژاپن 34
ذوق و زيبايي‌شناسي ايراني 36
كوه فوجي ايران (دماوند) و گينزا» ي تهران (لاله‌زار) 39
تهران و بازار 41
نوروز و عيد قربان 43
آغاز مأموريت در ايران 47
ديدارم با رضا شاه 47
تشريفات باريابي 47
سيماي رضا شاه و برآمدن او به قدرت 51
تقديم استوارنامه؛ سخن گفتن شاه به تركي 54
اثر نخستين ديدار 56
سفرنامه كازاما، ص: 10
سالگرد تاجگذاري 58
روش سياسي رضا شاه 60
سلام نوروزي و ميهماني‌هاي شاه 64
تخت طاووس 65
گشت و گذاري در ايران 67
پرواز بر فراز ايران 67
از تهران تا اصفهان 67
زيارتگاه قم 69
اصفهان 70
مسجد شاه 72
عالي‌قاپو؛ سمفوني عشق شاهانه 74
چهل ستون 75
پل كهنه شگفتي برانگيز 77
شهر مذهبي 78
كارگاه قالي؛ سرخ گل‌هاي تنيده از دل 78
به سوي شيراز 80
كشت ترياك 80
بختياري‌ها 82
جلفا، شهر ارامنه؛ كليساي ارامنه 83
شاه عباس بزرگ 87
شيراز 94
سرزمين حافظ و سعدي 96
پايتخت كريم خان، باني سلسله زند 101
تخت جمشيد- كاخ داريوش بزرگ 102
پاسارگاد- پايتخت كهن 108
سفرنامه كازاما، ص: 11
در راه بوشهر 110
از بوشهر تا محمره؛ شوش يا شوشتر 113
شركت نفت ايران و انگليس 117
ديدار از ميدان‌هاي نفتي 119
مايه‌ها و جلوه‌هاي فرهنگ و تمدن ايران 123
فرهنگ عصر ساساني 123
مناسبات ايران و چين 123
داروما ايراني است 125
سلسله شكوهمند 126
يادگار شاه خسرو 128
سنگ‌نقش طاق بستان 128
حجّاري نقش رستم 130
داستان عشق شاه خسرو و شاهدخت شيرين 131
جامعه ايران 141
زن ايراني 141
كشف حجاب به عنوان سرآغاز آزادي ن 144
ازدواج موقّت (متعه) 146
عروسي ايراني 147
از آبستني تا زايمان 151
قانون تازه ازدواج در ايران 153
اديان و آيين‌ها در ايران 159
دين مردم ايران 159
دين محمدي و مذهب شيعه 159
تعزيه‌داري محرّم 161
به راه افتادن دسته‌هاي عزاداري 161
سفرنامه كازاما، ص: 12
تعزيه؛ نمايش مذهبي 164
انديشه سياسي تشيّع 166
آيين زرتشت 168
دين و دولت 170
ماني و دين او 174
آيين‌هاي ديگر 176
هنر ايران 177
قالي ايران 177
قشون ايران 1
ايران و همسايگان 7
هنر ايران 9
ذوق هنري 9
هنر معماري 190
خط، خوشنويسي و كتاب‌آرايي 194
چيني و سفال‌سازي 195
فكاري 197
پيكرتراشي- ساخته‌هاي هنري از چوب 198
نگارگري 199
قلمدان‌سازي 200
مينياتور 202
نسّاجي و گلدوزي 204
موسيقي و نمايش 206
نمايش آئيني 207
مرتع‌نشينان و عشاير 216
منابع عمده استفاده شده در ترجمه و شرح مطالب اين كتاب 221
سفرنامه كازاما، ص: 13
درباره این سایت